Ιστορικές υποχωρήσεις και αποχωρήσεις:
Πολιτικά κάλαντα από τη διασπορά

Να τα πούμε;

Αρχίζοντας από την δεκαετία του 1990, αν όχι νωρίτερα, μέχρι και τις μέρες μας μια μεγάλη μερίδα προοδευτικών δυνάμεων αποχώρησε ή πήρε αποστάσεις από την ελληνοαμερικανική δημόσια σφαίρα. Ο συντονισμένος, ο συστηματικός αγώνας για σύγκρουση με ανιστόρητα αφηγήματα και εθνοκεντρικούς πολιτιστικούς μύθους ατόνησε δραματικά.

Η εξασθένηση σχετίζεται με ολικές αποχωρήσεις σημαντικών διανοητών, εν μέρει υποχωρήσεις, έλλειψη ενδιαφέροντος, κριτική ατονία και αποχή από το χώρο. Οι λόγοι δεν είναι λίγοι. Κάποιοι, τρομερά ικανοί, προσπάθησαν, μόχθησαν, είδαν κι απόειδαν, «κουράστηκαν και γύρισαν στο σπίτι». Άλλοι, στοχαστές εξαιρετικής κριτικής εμβέλειας έκριναν μάταιο να ασχοληθούν, οι συνθήκες, θεώρησαν, «δεν ήταν ώριμες» για ανατροπή αυτού που διορατικά αποτίμησαν ως ανυπέρβλητη ηγεμονία. Στράφηκαν αλλού, σε άλλους αγώνες, με πιο ούριους ανέμους.

Άλλοι πάλι, επίσης εκλεκτοί, επέλεξαν την τακτική να συνεισφέρουν περιοδικά, από το περιθώριο των κυρίων ενδιαφερόντων τους, τροφοδοτώντας με ιδέες και υλικό την ταλαιπωρημένη αντίσταση. Σε αντίρροπη τροχιά κάποιοι άλλοι με «όχι παίξε γέλασε» πολιτική πορεία αποφάσισαν να λειτουργήσουν ως φορείς αλλαγής από τα εσώτερα. Εντάχθηκαν σε θεσμούς και μετρίασαν τον λόγο τους, έριξαν νερό στο κριτικό κρασί τους, μεταλλάχθηκαν. Τα κέρδη, αν υπήρξαν, και οι απώλειες αυτής της στρατηγικής δεν έχουν αποτιμηθεί.

Ωστόσο εστίες κριτικής & παραγωγής εναλλακτικών αφηγημάτων επιμένουν. Μετωπικές συγκρούσεις με τις ηγεμονίες εμφανίζονται εδώ κι εκεί, ενώ ελάχιστοι ή και κανείς τολμούν ονομαστικά να προβούν έστω και σε αψιμαχίες με πανίσχυρους οργανικούς συνεταίρους.

Οι επαναστάτες της διασποράς δεν είναι πλέον εδώ. Κάποιοι ανώνυμοι (συμβουλευτείτε τις σχετικές δημοσιεύσεις), κάποιοι τρανταχτά επώνυμοι είτε αποσύρθηκαν είτε έπεσαν –ηττήθηκαν, ηρωικά ή όχι. Αμφισβήτησαν τους διάφορους ηγεμονίσκους και πρίγκηπες κοιτώντας τους βαθιά στα μάτια πριν αρχίσουν να ζυγίζουν με ποιους θα στρατευτούν και ποιους θα εγκαταλείψουν. Η εποχή τους έχει αφήσει στον χώρο, άκριτα κάποιες φορές, τα χρώματα και την χροιά του μύθου.

Για την ιστορικό του μέλλοντος την οποία θα ενδιέφερε ίσως αυτή η τοπογραφία, μια λυρική απόδοση: Τα ίχνη των στροφών / ελιγμών / παραχωρήσεων / εκτοπισμών / αποκλίσεων / παρακάμψεων / προσχωρήσεων / συμβιβασμών / παραιτήσεων / παραμονής στο τοπίο θα τα βρείτε διεσπαρμένα σε αρχεία / άλλα ξεθωριασμένα, μουσκεμένα με ψυχική και διανοητική εξάντληση / άλλα οργισμένη απελπισία στάζοντας / άλλα σε μελαγχολία ήττας βουλιαγμένα / άλλα επιμένοντας μάχιμα / και άλλα από την μέθη της επιτυχίας σε ράφια φωτεινά, συμμετρικά τακτοποιημένα.

Με τον αντίπαλο αποσυντονισμένο και εμφανώς εξασθενημένο, ο χώρος αλώθηκε, θριαμβευτικές κυματίζουν οι σημαίες των «Γριγκ extraordinaire»… Τα ανιστόρητα, τα συντηρητικά, τα απαίδευτα, τα ουσιοκρατικά, τα προσβλητικά για την εργατική τάξη και την διαφορετικότητα αφηγήματα –αφηγήματα λανθασμένα αυτά καθ' εαυτά στις σελίδες της «σωστής πλευράς της ιστορίας» την οποία θέλουν να πρεσβεύουν– κατέλαβαν την ανοχύρωτη πόλη εξαπλώνοντας τα δίκτυά τους εθνικά και διεθνικά, θωρακίζοντας τις θέσεις τους με συμμαχικές ταξιαρχίες (μέσα μαζικής ενημέρωσης, κυβερνητικούς φορείς, ηγεμονικούς θεσμούς, οργανικούς διανοούμενους, πανεπιστημιακούς, σχολιαστές, διαφόρων ειδών καλοθελητές, cultural gatekeepers). Η εξουσία τους έχει θριαμβευτικά πλέον παγιωθεί θεσμικά.

Τις κάποιες αντιστάσεις –το περίφημο μια φορά και ένα καιρό speak truth to power– η ρητορική της δημοκρατίας από τις επάλξεις έχει την πολυτέλεια να τις αγνοεί (αν και δεν λείπουν περιπτώσεις στις οποίες τα απειλητικά μαχαίρια βγήκαν σε σκοτεινούς διαδρόμους –in private, intimidation and bullying it is called– πιστέψτε με).

Στις μέρες μας δε της κριτικής ατολμίας και συναίνεσης αυτά τα ανιστόρητα αφηγήματα-φρούρια βρίσκονται σχεδόν στο απυρόβλητο. Κι αν κάποιοι επιμένουν στου παρεμβατικού λόγου την εκπυρσοκρότηση, δεν είμαι σίγουρος αν τρέλα ελπίδας για αλλαγή αποτελεί ή πείσμα η εξουσία να μην επιβληθεί ως τελεία και παύλα στην ιστορική μας συγκυρία…

Αγαπητοί
πολιτικοί φίλοι και φίλες
εις την Ελλάδα και το εξωτερικόν
Αν τυχόν ρωτήσετε
«και λοιπόν
εμάς γιατί να νοιάζει»;
τις άγιες μέρες τούτες
σε φόρμα αισθάνομαι, παίρνω φόρα
να μοιραστώ κάτι με
κάλαντα να ομοιάζει
– διασκευή υβριδική –
όλ@ μας αφορά!

Ας βάλουμε κρασί να πιούμε
να στρώσουμε και να τα πούμε
να εξηγήσουμε &
να εξηγηθούμε
μια ακόμα ματαίωση
– αχ σπαρταρά η αριστερά –
τα δυνατά μας να βάλουμε
αυστηρή αυτοκριτική
«Δυνατά, Δυνατά

κι όλο κάτι λέω
κάποια αγάπη κλαίω
κι όλο μέσα μου θρηνώ
χαλάσματα»

να ιστορήσουμε
βάλτε μας κρασί να πιούμε
στην υγειά μας να μεθούμε

Δυνατά, δυνατά
ενάντια στην ήττα
φέρτε ιδέες όμορες
της φαντασίας όμορφες
κεράστε να γευθούμε
φωνές από τα σπλάγχνα μας
ιδού η μαρτυρία
σ' αυτόν το χώρο που 'μαστε
φιλία 'ν' ευλογία
του χρόνου σαν και σήμερα
να 'ναι και συμμαχία!

Φέρτε με κούπες το κρασί
και φτιάξτε την ωραία
«μέσα απ' του χρόνου τις στοές»
θερμά να ευχηθούμε
– ακούτε –
ανυπάκουες πνοές
τα χρόνια που απομένουνe
πολιτικά να ζούνε!

Ιανουάριος 1, 2025

Γιώργος Αναγνώστου, επιμελητής του Ergon: Greek American & Diaspora Arts and Letters.

Σημείωση

1. Για τους υπογράφοντες του “Greek-American Bicentennial Demands,” δες: